عدم اعتماد به نخبگان دانشگاهی | فراموش کردیم جنگ را ۲۰ ساله‌ها مدیریت کردند!

به گزارش جام جم آنلاین، پس از اقدام عملی دولت در هوشمندسازی یارانه‌ها و جلوگیری از هدررفت منابع کمیاب کشور، این حرکت دستگاه اجرایی به سر خط خبر‌ها در رسانه‌های معاند تبدیل شد تا از آب گل آلود و شرایط حساس عبو از برهه سخت اقتصادی جامعه برای خود ماهی بگیرند و با ترویج اخبار و شایعات کذب و گسترش ابهامات؛ تلاش در اغتشاش آفرینی و ایجاد بحران در کشور کنند، اما این رویکرد با هوشمندی ملت ایران با شکست مواجه شد. این رسانه‌ها در چند ماه گذشته تلاش کردند تا از شرایط اقتصادی که تحت عوامل بیرونی همچون تحریم‌ها، جنگ اوکراین و سومدیریت کهنه و بازمانده از قبل ایجاد شده است اقدام به تحریک و نارضایتی سازی مردم نمایند. درواقع هرچند دولت اقدام به جراحی بزرگی نموده است که واجد نوعی تاثیرات در جامعه است و باید به نحوی مدیریت گردد که اقشار آسیب پذیر و عموم اقتصاد جامعه متضرر نگردد، اما این وضعیت از ضرورت‌های جامعه امروز و اقتصاد کشور بوده است.

طبعا همان گونه که رسانه‌های معاند در همه رخداد‌ها و شرایط، در پی ایجاد بحران هستند در این موضوع هم به روال همیشگی با موضوع روبرو شده اند، از این رو لازم است هوشیاری دقیق‌تر ملت ایران را می‌طلبد. در همین راستا برنامه «امواج شبهه» امروز به موضوع موج سواری رسانه‌های معاند بر شرایط اقتصادی ایران و لزوم شناخت راهبرد فریب دشمن می‌پردازد. در این برنامه که به همت سرویس سیاسی رادیو گفتگو برگزار شد، دکتر سینا قربانی، کارشناس ارشد مطالعات رسانه و سید رحیم هاشمی جویباری، کارشناس و مستندساز حوزه رسانه به گفتگو و مباحثه پرداختند که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید؛

انقلاب اسلامی ایران، مدل حکومتی مبتنی بر جهان بینی خاصی را در جهان پایه گذاری کرد که ارزش‌ها و ایده آل‌های نظام سلطه را در همه ابعاد (منطقه و جهان) به چالش کشید و این سیستم حکومتی به جای تبعیت از ارزش‌های سکولاریستی، نظام اسلامی را در انظار عمومی به عنوان یک نظام تاثیرگذار و پرقدرت مطرح کرده است، از این رو کشور‌های نظام سلطه که به دنبال تقسیم بندی جهان به دو قطب سلطه گر و سلطه پذیر هستند، این نظام اسلامی را برنتابیدند و از همان روز‌های انقلاب از هر مدلی استفاده کردند تا وارد جنگ با جهموری و انقلاب اسلامی شوند. در آن روز‌ها فضای مجازی و اینترنت وجود نداشت در نتیجه دشمن با استفاده از ماهواره، رادیو و تلویزیون هجمه و کار‌های تبلیغاتی خود را انجام می‌داد. امروز فضا تغییر کرده و بازیگران آن هم دگرگون شده اند، بنابراین لازم است ما هم آرایش جدیدی در برابر این جنگ شناختی و ترکیبی داشته باشیم.

هاشمی- رصد رسانه‌های معاند نشان می‌دهد، اگر در گذشته، در برهه‌های زمانی مختلف، فتنه‌های گوناگونی داشتیم، اما امروز شیوه عملیات روانی که یکی از ایستگاه‌های علوم شناختی است دگرگون شده است. در گذشته، جریان اپوزیسیون، حتی در داخل کشور، قدرت میدان داری داشت و ما نمونه‌هایی از آن را در فتنه ۷۸ و ۸۸ دیدیم، اما امروز می‌بینیم که قدرت میدان داری از دست آن‌ها خارج شده و حوزه عملکرد خود را تغییر داده اند و از تکنیک‌هایی استفاده می‌کنند که به شناخت مردم مرتبط است.

* تمرکز رسانه‌های بیگانه بر نظام معنایی جمهوری اسلامی

از ابتدای انقلاب تا امروز مراکز و اندیشکده‌های متعدد خارجی بر ایران متمرکز شده اند و به دنبال برنامه ریزی در برابر ایران هستند. این مراکز، «نظام معنایی» را به خوبی مطالعه کرده اند و به این نتیجه رسیده اند که اگر بتوانیم مردم، سبک زندگی، باور‌ها و روابط اجتماعی را دگرگون کنیم، می‌توانیم نظام اسلامی را به سمت فروپاشی ببریم، البته این یک خیال باطل است و فرزندان این مرز و بوم پاسخ دشمنان را خواهند داد همان گونه که نظام سلطه در ۴۳ سال گذشته در حوزه‌های جنگ سخت و نرم پاسخ سختی از ما گرفته است. درواقع اندیشکده‌های دشمن از طریق نظام معنایی، شناخت افراد جامعه را پیدا می‌کنند و بر اساس آن پیام و محتوا تعریف می‌کنند. مجموعه تدابیر و اقداماتی که برای شناسایی، انعکاس، جریان سازی و ماندگاری پیام بر روی مخاطبان خودی، دشمن و افراد بی طرف انجام می‌شود، تاکتیک‌های خبری خوانده می‌شود یعنی رسانه‌ها با شناختی که از سلیقه مردم پیدا می‌کنند و با استفاده از تکنیک‌های خبری محتوا تولید می‌کنند. از این رو امروز یکی از نقاطی که دشمن بسیار قدرتمند بر آن تمرکز کرده است، امیدزدایی از مردم جامعه و ایجاد فاصله میان ملت و حکومت است.

* نیرو‌های خوبی برای جنگ نرم تربیت نکرده ایم

شگرد‌های رسانه‌ای در این حوزه بسیار زیاد است. ما در یک میدان دروغ پراکنی قرار داریم، عملیات گسترده انجام می‌شود و اخبار جعلی با هدف تخریب سازمانی منتشر می‌شوند. گاهی بخشی از خبر و واقعیت پنهان می‌شود و به این طریق بخش اصلی که می‌تواند بر تصمیم مخاطب اثرگذار باشد منتشر نمی‌شود. موضوعی که نباید از آن غافل شد این است که ما ضعف‌هایی در حوزه جنگ نرم داریم. درواقع همان گونه که جوانانی را پرورش داده ایم که با نام مدافع حرم از امنیت مرز‌ها دفاع می‌کنند، باید نیرو‌هایی برای جنگ نرم تربیت می‌کردیم. این موضوعی است که مقام معظم رهبری از سال ۷۸ بر آن تاکید داشتند و توصیه می‌کردند در برابر تهاجمات فرهنگی و نبرد رسانه‌ای باید آرایش دفاعی و جنگی بگیریم.

* نیرو‌های آگاه به علوم روز رسانه در راس نیستند

هاشمی - در ادامه سخنان آقای قربانی پرسش یا نقدی داشتم. شما فرمودید که شناخت موجب می‌شود که دشمن از یک تکنیک بسیار خوب استفاده کند. اگر قرار باشد این شناختو تکنیک در کنار هم جوابگو باشد، رسانه در داخل هم وجود دارد و مردم در برهه‌های مختلف با ما بوده و هستند، پس چرا این شناخت و تکنیک توسط رسانه‌های داخلی برای مردم اثرگذار نیست؟

قربانی - نیرو‌های جوان ما که آرایش رسانه‌ای را می‌شناسند به میدان نیامده اند. درواقع گرچه افرادی که در راس هستند انقلابی و حزب الهی هستند، اما با جریان‌های روز و آرایش نبرد رسانه‌ای آشنایی ندارند و ما باید این موضوع را بپذیریم. به عنوان مثال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دوره ریاست جمهوری دهم و یازدهم مجوز ۱۳ هزار و ۵۰۰ رسانه را صادر کرده است. سوال اینجاست که این رسانه‌ها اکنون کجا هستند و در جنگ روایت‌ها چه کمکی به انقلاب کرده اند؟ این رسانه‌ها مجوز گرفتند که تولید محتوا کنند تا روایت نخست را در اختیار داشته باشند. متاسفانه ضعف ما این است که روایت اول نداریم و میدان را به رسانه‌های بیگانه داده ایم.

* نبود پیوست فرهنگی خلا اصلی در جنگ رسانه‌ای

هاشمی- آقای قربانی شما در بیانات خود فرمودید که ما با تجربه و تربیت نیرو‌های ماهر توانستیم بحران را در غرب آسیا کنترل کنیم. پس از تشکیل کشور‌های منطقه مانند سوریه، اردن، لبنان، فلسطین و ... تا کنون، جریان‌های مختلفی در آن‌ها شکل گرفته است که بیشترین جریان‌های منطقه‌ای در سوریه وجود دارد. لبنان هم با ۱۸ جریان، موثر است، اما در عراق عشایر و جریان‌هایی که قدرتمند نیستند دیده می‌شوند. در کشور ما این گونه نیست یعنی جریان با مدل‌های غرب آسیا وجود ندارد. در تایید سخنان شما باید بگویم ما فراموش کرده ایم که بیست ساله‌ها جنگ را مدیریت کرده اند و رسانه تنها تلویزیون و مکتوبات نیست. به نظر من آرایشی که رسانه‌های معاند برای ما گرفته اند به این دلیل است که چیزی به نام پیوست فرهنگی برای عملکردی که دولت‌ها در راهبرد نظام جمهوری اسلامی به آن نیاز دارد، وجود ندارد. یک مثال ساده در این باره سیاست امریکا در برابر افغانستان بود. دولت امریکا برای آن که مردم را برای تامین منابع مالی جنگ در افغانستان توجیه کنند، برج‌های دوقلوی خود را منفجر می‌کند که مردم پای کار بمانند و مالیات بدهند تا نیروی نظامی کشورشان به سرزمین دیگری حمله کند و در آن بجنگد و این یک پیوست فرهنگی بسیار دقیق است.

* القای آمدن قحطی توسط رسانه‌های معاند

میدان دروغ پراکنی دشمن بسیار گسترده است و صرفا به محتوا بسنده نمی‌کند یعنی برخی اوقات حملات سایبری هم شروع کننده عملیات دروغ پراکنی است. در اینجا به حمله سایبری به سامانه‌های سوخت کشور رخ داد اشاره می‌کنم که با سالروز افزایش قیمت بنزین همزمان شد. هدف این جریان یادآوری موضوع افزایش قیمت بنزین بود تا مردم را تحریک کنند. این عملیات دروغ پراکنی مردم را تهییج می‌کرد تا با ترس قحطی به پمپ بنزین‌ها هجوم بیاورند. درواقع کاری که امروز دشمن انجام می‌دهد القای ترس از قحطی است که از خود قحطی خطرناک‌تر است و منجر به هرج و مرج در کشور می‌شود. مانند اخبار و شایعاتی که پیرامون کمبود برنج، روغن و ... منتشر می‌شود. رسانه‌های معاند درباره کمبود‌هایی که در کشور وجود دارد ضریب‌های چندبرابری می‌دهند تا موضوع بسیار بغرنج نمایش دهند. از این رو ضروری است درباره شگرد‌های رسانه‌ای دشمن شناخت کافی داشته باشیم و مردم را به حوزه سواد رسانه توانمند کنیم.

هاشمی – در مورد موضوع بنزین، انتقال پیام در سالروز گران شدن این کالا یک عملیات روانی بود که بخشی از میدان به عهده افرادی بود که در کف خیابان بودند و بخش دیگر هم به مدیریت فضای سایبر سپرده شد. سوال اینجاست رسانه‌های ما کجا هستند؟ مورد دیگر شخصی بود که به چندین نفر تعرض کرده بود، سپس به جرم قتل دستگیر شد، اما برای او هشتگ «نه به اعدام» منتشر شد. در اینجا رسانه موظف قوه قضائیه باید درباره شخصی که دستگیر شده است روشنگری و او را به مردم معرفی می‌کرد. در بیان کلی، اگر انتقال پیام را به علوم شناختی و تکنیک مرتبط بدانیم، قدرت چنین کاری در کشور وجود دارد، اما مجری آن تعریف نشده است. موضوع دیگر که در اینجا باید به آن بپردازیم گرانی نان است. روسیه و اوکراین ۴۰ درصد از گندم دنیا را تامین می‌کنند. قیمت نان در امریکا که خود تولیدکننده گندم دنیاست، در طی دو ماه اخیر بار اول ۲۳ درصد و در موج بعدی ۲۵ درصد افزایش می‌یابد. در مقابل در کشور‌های منطقه از جمله لبنان که ۸۰ درصد گندم مورد نیاز خود را از اوکراین تامین می‌کرد، چنین تغییر قیمتی را شاهد نبودیم.

** البته عملکرد صدا و سیما به عنوان بخشی از نظام رسانه‌ای کشور در موضوع بنزین بسیار خوب و سریع بود و تلاش کرد که روایت اول در مورد موضوع هک کارت‌های سوخت داشته باشد.

قربانی- این که صدا و سیما در این مورد کار خود را به درستی انجام داد قابل قبول است، اما آیا تولید محتوای رسانه ملی ما در فضای مجازی غالب بوده است یا تولید محتوای جریانات دیگر.
هاشمی – قطعا تولیدات جریان‌های دیگر فراگیرتر بود.

* نخبگان رسانه را برای آرایش جدید به کار بگیریم

قربانی – از سوی دیگر شما درباره پیوست فرهنگی سخن گفتید. دستور تدوین سند مهندسی فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران از سال ۱۳۸۰ توسط مقام معظم رهبری به شورای عالی انقلاب فرهنگی صادر شده است. گرچه تصویب آن با تاخیر زیادی همراه بود، اما به هر حال در سال ۱۳۸۹ انجام شد، اما با تاسف باید گفت حتی یک جلسه در این باره در دولت‌های دهم و یازدهم تشکیل نشد. با این شرایط چگونه می‌توان پیوست فرهنگی ایجاد کرد.

از سال ۱۳۷۷ رهبر انقلاب بار‌ها بر این مسئله تاکید کرده اند، اما مسئولان با وجود این همه توصیه، در حوزه رسانه کادرسازی نکرده اند. زمانی که ساختمان متروپل در آبادان ریزش کرد، خبرنگار باسواد و دانا در آن شهر نبودند که روایت اول از این اتفاق را برای مردم بیان کنند. نخبگان ما که در علوم ارتباطات فارغ التحصیل می‌شوند در کجا و چه زمانی باید به کار گرفته شوند. در شرایط جدید دنیا که آرایش رسانه‌ای متحول شده و بازیگران و کنش‌ها تغییر کرده است باید برنامه‌های جدید و به روز داشت. ما در یک جنگ قرار داریم که مردم باید در حوزه سواد رسانه‌ای توانمند شوند و تاب آوری آن‌ها را افزایش دهیم.

هاشمی – تا زمانی که ما بخواهیم گذشته را نقد کنیم و برای آینده پیشنهادی نداشته باشیم، همچنان در حوزه پدافند عمل می‌کنیم یعنی هنوز به سطح کنشگری و آفندی نرسیده ایم. این که خروجی‌های موفق دانشگاه‌های ما به مناصب‌های اصلی و تاثیرگذار در کشور نمی‌رسند چند دلیل دارد، اول این که به آن‌ها اعتماد نداریم یا بیست ساله‌های مدیریت جنگ را از یاد برده ایم یا این که افراد انقلابی در راس قرار دارند که پا به سن گذاشته اند، اما قصد ترک جایگاه خود را ندارند. ما باید بپذیریم که جوانان ما قابل اتکا هستند و می‌توان به دانش آن‌ها برای تجهیز در جنگ رسانه‌ای اعتماد کرد.

برنامه امواج شبهه که گفتگوی تخصصی پیرامون ماهیت شناسی رسانه‌های معاند فارسی زبان است، روز‌های یکشنبه و سه شنبه ساعت ۱۶ به مدت ۶۰ دقیقه به روی آنتن این شبکه به نشانی موج اف ام ردیف ۱۰۳.۵ مگاهرتز می‌رود و در این قسمت به موضوع موج سواری رسانه‌های معاند بر شرایط اقتصادی ایران و لزوم شناخت راهبرد فریب دشمن پرداخت.

این برنامه به تهیه‌کنندگی سیده فاطمه شعار، هماهنگی گیسو جعفرزاده، آیتم‌سازی سمیرا صدیق کردی، گویندگی فاطمه عبدالوند و با کارشناسی و اجرای مصطفی صادقی تقدیم مخاطبان می‌شود.